Ο άνθρωπος γεννιέται εξαρτημένος από τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα της ζωής του. Η πλήρης αυτή αδυναμία του να αναλάβει
πρωτοβουλίες και δράσεις, τον οδηγεί στην δημιουργία ενός ψυχοσυναισθηματικού δεσμού με τα λοιπά μέλη της οικογένειάς του και κατά κύριο λόγο με τους γονείς του. Ο δεσμός αυτός παραμένει ακατάλυτος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του γεμίζοντάς τον με αγάπη, ασφάλεια και κοινωνική αισιοδοξία.
Η οικογένεια αποτελεί τον πρωτογενή, «σκληρό πυρήνα», μέσα στον οποίο ο άνθρωπος καλείται από τις πρώτες στιγμές τις ζωής του να εξαντλήσει τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητές του. Μέσα σε αυτό το οικείο κι ελαστικό περιβάλλον θα συνειδητοποιήσει σταδιακά την κοινωνική διάσταση της ύπαρξής του και την πολιτιστική του ταυτότητα όπως αυτή προσδιορίζεται από τις σχέσεις, τις αξίες, τα ήθη και τις συνήθειες των μελών που την αποτελούν. Έτσι το «εν δυνάμει» που αναφέρεται στη «γονιδιακή σύσταση» του νέου ανθρώπου όπως αυτή υπαγορεύεται από το γενετικό υλικό των πατρικών κυττάρων του, καθίσταται «εν ενεργεία» μέσα από την ένταξη και παραμονή του στο οσμωτικό περιβάλλον της οικογένειας.
Η παροχή ενός «μορφωσιογόνου περιβάλλοντος» άφθονων ερεθισμάτων από τους γονείς στα παιδιά και η ενεργός συμμετοχή στην παρακολούθηση των αντιδράσεών τους, η επιδοκιμασία και παρότρυνση, η χειραφέτηση του παιδικού μυαλού στο χώρο της αναζήτησης, της έρευνας και της παρατήρησης θα πρέπει να αποτελεί ουσιαστικό στόχο από τον οποίο θα πρέπει να πηγάζει και στον οποίο θα πρέπει να καταλήγει η οποιαδήποτε συμπεριφορά του κάθε γονέα. Αφήνοντας το παιδί ελεύθερο να χρησιμοποιήσει το μυαλό του από μικρή ηλικία το βοηθάμε να δομήσει από νωρίς τα γνωστικά εκείνα σχήματα πάνω στα οποία θα στηρίξει όλο το μετέπειτα γνωστικό του εποικοδόμημα. Εκτός όμως από αυτό υπάρχει και κάτι πολύ σπουδαιότερο. Το βοηθάμε να κερδίσει τον αυτοσεβασμό του, την αυτοαντίληψή του, εφόδια που θα το οδηγήσουν σε νέες αναζητήσεις, νέες εμπειρίες, μεγαλύτερες κατακτήσεις.
Ο τρόπος αποδοχής ή απόρριψης της εκδήλωσης του ψυχισμού των παιδιών από τα άλλα μέλη της οικογένειας, επιδρά άμεσα στην υιοθέτηση της προσδοκώμενης συμπεριφοράς απ΄ αυτά. Η ελευθερία του παιδιού να αγγίζει τα αντικείμενα του περιβάλλοντός του και να τα εξετάζει έχει ουσιώδη σημασία για την ανάπτυξη των διανοητικών του ικανοτήτων και ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής του. Για να μπορεί το παιδί ν΄ αξιοποιήσει αυτή την ελευθερία, πρέπει να ξέρει ότι έχει ένα σίγουρο καταφύγιο αν οι συνέπειες των εξερευνήσεών του είναι δυσάρεστες ή ακόμη και καταστροφικές. Αν του λείπει αυτή η κατά κύριο λόγο «συναισθηματική ασφάλεια», τότε το παιδί δεν τολμάει να επωφεληθεί από την ενδεχόμενη ελευθερία του και να εξερευνήσει το περιβάλλον του. Καθίσταται επιφυλακτικό, εσωστρεφές και νωθρό ενώ παράλληλα κατακεραυνώνεται ο αυθορμητισμός του και η διάθεσή του για εξερεύνηση ανακόπτοντας ή επιβραδύνοντας την ομαλή αναπτυξιακή του πορεία.
Η εγκατάλειψη ή η περιφρόνηση ενός παιδιού είτε εκούσια είναι είτε ακούσια, δεν περνά απαρατήρητη από τα ευαίσθητα μάτια του πληγώνοντας πολλές φορές ανεπανόρθωτα τον ψυχισμό του και βλάπτοντας σημαντικά την ολόπλευρη ψυχοσωματική του ανάπτυξη.
Η κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς, που ξεκινά από τη συναισθηματική στέρηση και φτάνει ως τις σωματικές κακώσεις, αποτελεί ακόμη και σήμερα σύγχρονο εγκληματικό φαινόμενο που σημαδεύει έντονα την εξέλιξη της νοημοσύνης, του ψυχισμού και κατ΄ επέκταση της προσωπικότητάς τους.
Τα αποτελέσματα της επίδρασης των διαφόρων μορφών συμπεριφοράς των γονέων όπως η φιλελεύθερη, η αυταρχική, η δεσποτική, η αδιάφορη και άλλες ενδιάμεσες μορφές τους, στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών τους αποτέλεσαν κι αποτελούν αντικείμενο πολλών παιδαγωγικών ερευνών. Η αυταρχική συμπεριφορά των γονέων φαίνεται να είναι αντιστρόφως ανάλογη του δείκτη νοημοσύνης των παιδιών που είναι οι τραγικοί αποδέκτες της, και μάλιστα τείνει να μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου και ενόσω αυτή εξακολουθεί να εφαρμόζεται στα παιδιά. Η υιοθέτηση μιας δεσποτικής συμπεριφοράς φαίνεται να έχει τα ίδια αρνητικά αποτελέσματα στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών με αυτή των αδιάφορων γονέων. Αντίθετα, παιδιά που μεγαλώνουν ενταγμένα σε ένα ελεύθερο και δημοκρατικό οικογενειακό περιβάλλον, μεγιστοποιούν τις δυνατότητες επικοινωνίας τους με τα υπόλοιπα μέλη αυτενεργούν μέσα σε ένα κλίμα γόνιμης αλληλεπίδρασης ερεθισμάτων και αντιδράσεων, που βοηθά στην ολόπλευρη ψυχοσυναισθηματική και νοητική τους εξέλιξη.
Η παροχή κινήτρων, η χρήση της παρότρυνσης και της επιδοκιμασίας από τους γονείς σε κάθε ανακάλυψη των «μικρών εξερευνητών» αποτελούν θεμελιώδεις αρχές της οικοδόμησης μιας θετικής σχέσης με τα παιδιά τους. Αυτό που για κάποιον μεγάλο είναι απλό και ευνόητο, για ένα μικρό παιδί μπορεί να αποτελεί ένα γεγονός, μια ανακάλυψη από την οποία λαχταρά να εισπράξει ένα χαμόγελο, μια επιβράβευση. Αυτό που για έναν μεγάλο μπορεί να είναι ασήμαντο, για το μικρό παιδί αποτελεί αναγκαιότητα, κίνητρο επιτυχίας που θα στηρίξει τις προσπάθειες και τις αναζητήσεις του για μια ολόκληρη ζωή. ,
Η διαφοροποιημένη συμπεριφορά των γονέων απέναντι στα παιδιά τους καθίσταται συχνά παράγοντας αποσταθεροποίησης των ομαλών σχέσεων μεταξύ των μελών μιας οικογένειας που συχνά μπορεί να πάρει απρόβλεπτες διαστάσεις. Ο ερχομός του νέου αδελφού μπορεί να αποτελέσει την απαρχή μιας περιόδου ψυχολογικής στέρησης για τα παιδιά που ήδη υπάρχουν στην οικογένεια και που μπορεί να οδηγήσει στην οριστική ρήξη των σχέσεών τους με τους γονείς όταν μάλιστα δεν δοθούν από αυτούς στον κατάλληλο χρόνο οι επαρκείς εξηγήσεις.
Η φιλική, αυθεντική, ειλικρινής διαλεκτική σχέση των παιδιών με τους γονείς τους αποτελεί τη δικλείδα ασφάλειας μιας ομαλής και ολόπλευρης ανάπτυξης των παιδιών μέσα στο περιβάλλον της οικογένειας. Αποτελεί όμως παράλληλα και μια εγγύηση για την ομαλή ένταξη του ατόμου μέσα στην κοινωνία. Η οικογένεια αποτελεί τον πρωτογενή φορέα κοινωνικοποίησης του ατόμου. Μέσα σε αυτήν ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την κοινωνικότητα ως ανάγκη εκδήλωσης της ατομικότητάς του. Εφοδιάζεται με το γνωστικό εκείνο κεφάλαιο που απαιτείται ώστε να περάσει ομαλά από την αγκαλιά και το χάδι της οικογένειας στους κανόνες και τους θεσμούς της ευρύτερης κοινωνίας οπλισμένος με την ασφάλεια και την κοινωνική αισιοδοξία που μόνο ο πρωτογενής «σκληρός πυρήνας» της οικογένειας μπορεί να του δώσει. Με την πάροδο των χρόνων, και καθώς ο κοινωνικοποιητικός ρόλος της οικογένειας λειτουργεί παράλληλα με το ρόλο που οι παρέες των συνομηλίκων και οι άλλες ομάδες στις οποίες το άτομο είναι ενταγμένο ασκούν, η αναγκαιότητα της ύπαρξης μιας προϋπάρχουσας φιλικής, αυθεντικής διαλεκτικής σχέσης της οικογένειας με το παιδί καθίσταται ολοένα και πιο επιτακτική. Η αβίαστη εκμυστήρευση των ανησυχιών, των αποτυχιών και των προβλημάτων του εφήβου στα προσφιλή πρόσωπα των γονέων αποτελεί τη λαμπρή απόδειξη μιας επιτυχημένης μακροχρόνιας σχέσης που καλλιεργήθηκε με εμπιστοσύνη ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά τους. Η αποδοχή, η διακριτική και χωρίς συγκρούσεις συμβουλευτική στήριξη των εφήβων από τα μέλη της οικογένειας θα αποτελέσει στη φάση αυτή τη σημαντικότερη αναπτυξιακή γέφυρα που θα συνδέσει το άτομο με την κοινωνία με δεσμούς άρρηκτους και διαρκείς.
Η ελληνική οικογένεια αποτέλεσε και αποτελεί τον ψυχοπνευματικό φορέα, το πρωτογενές κύτταρο της κοινωνικοπολιτιστικής ανάπτυξης του κάθε ατόμου. Ποτέ δεν έπαψε να βρίσκεται πίσω από κάθε του βήμα. Πάντα αποτέλεσε το εφαλτήριο των επιτυχιών του και το μαξιλάρι του πόνου του σε κάθε αποτυχία. Δεσμοί υπέροχοι και με διάρκεια έχουν πλουτίσει με συναισθήματα τις καρδιές των Ελληνόπουλων δίνοντας περιεχόμενο στη ζωή και τις αναζητήσεις τους. Γονείς ακούραστοι μέχρι τα βαθιά τους γεράματα δεν παύουν να συγκινούν τις καρδιές των παιδιών τους, που αντλούν απ΄ αυτούς εκούσια και ακούσια ανεξάντλητη αγάπη, ηθικές αρχές, στάσεις ζωής και πολύτιμες νουθεσίες, αγαθών που η πραγματική τους αξία γίνεται αντιληπτή, δυστυχώς, μετά το τέλος της ζωής τους, με την αίσθηση της απώλειας και του κενού που δημιουργήθηκε.?
Τσουλής Μιλτιάδης
Δάσκαλος
Veria
